RESSAM HOCA  ALİ RIZA BEY

(1858-1930)

 

Üsküdarlı ve Hoca lakaplarıyla da anılır. Süvari binbaşısı Mehmed Rüşdü Bey’in oğludur. Üsküdar’ın Ahmediye mahallesinde doğdu. İbtidâî ve rüşdiye mekteplerini Üsküdar’da bitirdi. 1879’da Kuleli Askerî İdâdîsi’ne girdi. Küçüklüğünden beri resme karşı büyük bir ilgi duyan Ali Rızâ, orada resme hevesli beş arkadaşı ile birlikte askerî mektepler nâzırı Edhem Paşa’ya müracaat ederek Kuleli’de bir resim dershanesi açılmasını temin etti. Buraya hoca olarak tayin edilen Ressam Nûri Paşa’nın yanında çalışmaya başladı. Bir yıl içinde yaptıkları tablolar devrin padişahı II. Abdülhamid’e gösterilince genç ressamlar mükâfatlandırıldılar. Nûri Paşa’dan sonra, tanınmış Fransız ressamı Alexandre Cabanel’in talebesi Seyyid Bey’den ders almaya başladılar. Ali Rızâ Bey o sırada İstanbul’da bulunan Kes adındaki bir Batılı ressamdan da faydalandı. 1883’te Harbiye Mektebi’nden ikinci mülâzım rütbesiyle diploma aldığı zaman Meclis-i Maârif-i Askerî tarafından aynı mektebe Nûri Paşa’nın resim derslerine muavin tayin edildi. Bu arada, bir yandan Dârüşşafaka’da resim dersleri verirken buna ilâve olarak Harbiye Matbaası’nın başressamlığına getirildi. Asker mekteplerindeki resim derslerine yardımcı olmak maksadıyla otuz örnekli üç model albüm hazırladı. Bu baskılı albümler, o devirdeki orta öğretim kurumlarına resim sanatının yayılmasında büyük rol oynamıştır. Bu çalışmalarının yanı sıra sivil mektepler için de modeller hazırladı. Her birinde yirmi dört resim bulunan bu albümler İstanbul’da basıldı (1318/1902).

Ali Rızâ Bey, II. Meşrutiyet’in ilk yıllarında kurulan Osmanlı Ressamlar Cemiyeti başkanlığını da yapmıştır. Cemiyetin yayın organı olarak Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi adıyla ayda bir yayımlanan (nr. 1-18, 7 Kânunusâni 1326-1 Temmuz 1330) ve kültür hayatımızda önemli yeri olan mecmuanın çıkarılmasına da ön ayak oldu. Kaymakamlık rütbesine kadar yükseldiği askerlikten 1911 yılında kendi arzusuyla emekliye ayrıldı ve sırasıyla Üsküdar İnâs Sanâyi-i Nefîse Mektebi ile Çamlıca Kız Lisesi’nde resim hocalığı ve Sanâyi-i Nefîse Encümeni âzalığında bulundu. Emeklilikten sonraki yirmi yıllık sanat hayatı, en çok çalıştığı ve eser verdiği dönemdir. 20 Mart 1930’da Üsküdar’da vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.

Renk ve desenlerine verdiği millî ve mahallî karakteri hemen hissettiren Ali Rızâ Bey, Türk resim tarihinde daha çok karakalem olmak üzere yağlı boya ve özellikle sulu boya resimleriyle çığır açmış, yüzlerce talebe yetiştirmiş bir hocadır. Ayrıca resim tekniği, tabiatı yorumlayışı ve ifade edişi de başka ressamlarca örnek alınmıştır.

Ali Rızâ Bey aslında bir peyzaj ressamı olmasına rağmen ara sıra hayalî resimler de yapmış, bunların çoğunda imzasının yanına “fikirden” yazarak tabiattan olmadığını belirtmiştir. Ancak günlük intibalarından doğan bu tarz resimleri de tabiattan yapılmışçasına gerçek izleri taşır. Kendisinin daha çok peyzaj ressamı sayılması gerektiğini, bu sebeple de yerli ve millî yaşayışı anlatan eski Osmanlı bina, mahalle ve manzaralarını resim vasıtasıyla daha uzun bir süre yaşatmak için çalıştığını belirten Ali Rızâ Bey’in İstanbul’da olduğu kadar Gebze, Karamürsel, Değirmendere gibi yakın kasabalara giderek oradaki tarihî yerleri ve bilhassa bugün mevcut olmayan Türk evlerini resimlerle aktarması bu anlayışın bir tezahürüdür.

Sultan II. Abdülhamid Osmanlı Devleti’nin kuruluş devirlerinin yazıyla tesbiti için Muallim Nâci’yi görevlendirdiği zaman Söğüt, Bilecik, Eskişehir, Bursa, Yenişehir gibi imparatorluğun ilk şehirlerine gönderilen askerî heyete o da dahil edilerek buralarda gördüğü Türk-İslâm eserlerini çizgileriyle kâğıda aktarmıştır.

Ahlâkı ve seciyesi itibariyle de çevresine örnek olmuş değerli bir şahsiyete sahip bulunan Hoca Ali Rızâ Bey’in eserleri çok dağılmış olmakla beraber, Ankara’da Millî Kütüphane’de iyi bir koleksiyonu vardır. Oğlu Nâsır Çizer’deki resim ve krokilerle yakın dostu Fuat Şemsi İnan’daki seçme eserler Kemal Erhan koleksiyonuna intikal etmiştir. Kendisinin “kırk ambar” adını verdiği ve içi krokiler, küçük resimler, meraklı olduğu kûfî yazı tertipleri, tezyinî motifler, kendi fikirleri, beğendiği hikmetli sözler ve beyitlerle dolu defterleri ve daha pek çok malzeme ise talebesi Dr. Süheyl Ünver tarafından Süleymaniye Kütüphanesi’ne bağışlanmıştır.

https://islamansiklopedisi.org.tr/ali-riza-bey' den alıntı yapılmıştır.

 

 

CENGİZ BEKTAŞ

(1934-2020)

2020 yılında yitirdiğimiz, 1934 Denizli doğumlu Cengiz Bektaş, orta öğrenimini İstanbul Erkek Lisesi’nde, yüksek öğrenimini DGSA Süsleme, Mimarlık Bölümleri ile Münih Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde yaptı. 1959 yılında yüksek eğitimini tamamladı. 1960’ta Alman şehircilik kurslarına katıldı. Almanya’da serbest mimar olarak çalıştı. Orada girdiği iki yarışmada ödül aldı. ODTÜ’ne öğretim görevlisi olarak çağrılınca, Türkiye’ye döndü.

1962-63 öğretim yılında ODTÜ İnşaat İşleri Başkanlığı, Mimarlık İşliği’ni bir yıl yönetti. 1963’te Ankara’da Oral Vural ile birlikte kendi mimarlık işliğini kurdu. 1963-69 yılları arasında yalnızca altı yıl süreyle mimarlık-şehircilik yarışmalarına girdi. 25’in üzerinde ödül kazandı. Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi örnekleri arasında sayılan yapılar gerçekleştirdi. İki kez Ulusal Mimarlık Ödülü aldı. Akdeniz Üniversitesi (Antalya) Sosyal-Kültürel Özek yapısıyla 2001 yılında Uluslararası Ağahan Ödülü’nü kazandı. Türk Dil Kurumu yapısı mimarlarca Cumhuriyet dönemini simgeleyen yirmi yapıdan biri sayıldı. 2014 yılında Uluslararası Mimar Sinan Ödülü ilk kez Cengiz Bektaş’a verildi. Ayrıca kendisine; 1970 TRT Kısa Film Ödülü 1989 Makedonya Mimarlar Odası Ödülü 1996 Abdi İpekçi Barış Özel Ödülü 1998 Serbest Mimarlar Derneği Eğitim Ödülü 2002 Balkan Kültürüne Katkı Ödülü 2004 Romanya-Azerbaycan Dostluk Derneği’nin, Romanya-Türkiye-Azerbaycan Kültür ve Edebiyat İlişkilerine Özel Katkı Onur Ödülü 2006 Ovacık (Bergama) Köylüleri’nin Çevre Ödülü 2009 Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği’nin Aydınlanma Onur Ödülü verildi.

Cengiz Bektaş 1950’de bir Denizli güncesinde yazdığı köşe yazıları ile yazın yaşamına girdi. 1954’te DGS Akademisi’ndeki, Bedri Rahmi’nin seçici kurulunda olduğu şiir yarışmasında birincilik kazandı. 1960 yılında Fazıl Hüsnü Dağlarca, Türkçe Dergisi’nde Bektaş’ın şiirlerini Türkiye’de ilk kez yayımladı. Şiirleri 16 dile çevrilmiştir. Şiir betikleri ile birlikte mimarlık, kültür konularını işleyen 95 yapıtı vardır. Yurtdışında, yurtiçinde sayısız toplantıya katıldı, bildiriler verdi. Ansiklopedilere maddeler yazdı.

YAZIN ALANINDAKİ ÖDÜLLERİ:

1968 Türk Dil Kurumu Araştırma-İnceleme Dalı Ödülü 1970

TRT Tek Şiir Ödülü 1992

Den-Bir Kültür ve Sanata Katkı Ödülü 1992

Ketsav Onur Ödülü 2002

I. Necati Cumalı Buluşması Onur Konuğu Ödülü 2003

Troya Şiir Ödülü 2004

Didim Barış Şenliği Onur Ödülü 2005

Uluslararası Ovidius (Romanya) Şiir Ödülü 2005

Azerbaycan Yazarlar Birliği Onur Üyeliği 2007

Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü 2010

Denizli Kültürüne Katkı Ödülü 2010

Dil Derneği Onur Ödülü 2012

Dionysos Şiir Ödülü

Bir dönem Uluslararası PEN Türkiye Bölümü 2. Başkanlığı,

6 yıl Türkiye-Yunanistan Dostluk Derneği Başkanlığı,

6 yıl Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanlığı yaptı.

TYS Onur Kurulu Üyesidir.

Bektaş, iki yıl TMMOB Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu Üyesi görevini yürüttü. Amerika’da, Almanya’da, Makedonya’da konuk öğretim görevliliği yaptı. Bir yıl Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde, 1,5 yıl Trakya Üniversitesi’nde “Halk Yapı Sanatı” dersi, Marmara Üniversitesi’nde “Sanat Felsefesi-Sanat Sosyolojisi” dersleri, 10 yıl Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde “Estetik” dersi verdi. 1999-2019 arasında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehircilik Bölümü’nde, lisans üstü öğrencileri için “Kültürün Planlamaya Etkisi” “Kültürümüzün Oylumları” dersi vermiştir.

ŞİİR KİTAPLARI:

Kişi (1964)

Akdeniz (1970, 1981, 1984)

Mor (1974, 1986, 1999)

Dört Kişiydiler Bir de Ben (1975, 1981, 1984)

Yeryüzünün Yüreği (1978)

Yer Deli Gök Deli (1980)

Zeytinli Fırın Sokağı (1981)

Güz Ey (1983)

Dört Kişiydiler Bir de Ben + Ustalarım (1984)

Fide (1987)

Onu Birden (bütün şiirleri, 1992)

Dışların İçi (1994)

Poems by Cengiz Bektaş (ABD, 1997)

Su Belleği (1998) Mor (bütün şiirleri, 1998)

Sevgi Alnımın Teri (2003)

Yapısı Yüreğin (Romanya, 2005)

Bu da Seni Gözlemediğim Küçe (Azerbaycan, 2005)

Dün Bugün (2006)

Doğuran Doğurtan (2008)

Can Suyu (2013)

ÇEVİRİLERİ:

Sapho (Azra Erhat’la birlikte, 1978, 1983)

Tılsımlı Kedi [Grimm Kardeşler’den Masallar] (1981)

ÇOCUK KİTAPLARI:

Koca Rıza (1981, 2003, 2011)

Ebemevi (1989, 2005)

Usta ile Çırak (1989)

Sevgiyle Yap (1990, 2002, 2011)

Çağıl Nasıl Mavi Oldu (1995, 2005)

Kuş ile Kuş/Çocuk Şiirleri (2011)

DENEME-İNCELEME KİTAPLARI:

Mimarlıkta Eleştiri (1967, 1995, 2001)

Bedri Rahmi Nakışlı Bir Deneme (1975, 1984, 2014)

Benim Oğlum Bina Okur (1980, 1995, 2002)

Duvarların Dışı da Senin (1982, 1987, 1991, 1995, 2002)

Yuva mı Mal mı (1983, 1995, 2002)

Kimin Bu Sokaklar Alanlar Kentler (1987, 1996, 2002)

Kültür Kirlenmesi (1995, 1996, 2003)

Kent (1995, 1996, 2003)

Ev Alma Komşu Al (1995)

Hoşgörünün Öteki Adı Kuzguncuk (1996, 2003)

Bak Bak Desinler (1998)

Kentli Olmak ya da Olmamak (1999, 2004)

Barış Sofrası (2001)

Yaşama Kültürü (2003)

Kendini Tanı (2007)

Sevgiyi Paylaşalım (2007)

Kentini Yaşamak (2007)

Gelecek Biziz (2007)

Her Şey Bir İnsanı Sevmekle Başlar (2011)

Aigina, Poros, Hydra, Midilli, Sakız (2011)

Sevgidir Her İşin Başı (2011)

Denizli (2011)

İstanbul (2011)

Kültür Vatanımız (2011)

Sevgi Örülünce Yapıda (2011)

Anadolu’lu İnsan Olmak (2011)

Köpeksiz Köy (2011)

Anlamıyorlarsa Anlatamıyorsun (2011)

Sabır ile Koruk (2011)

Kent-Kültür-Demokrasi (2011)

Bu Ezgi Kimin? (2012)

Yaz Okulları (2013)

Doğaya Uyumlu Mimarlık (2013)

Nazım Hikmet’in Mimarlığa Bakışı (2013)

Rodos (2013) Rodos (İngilizce, 2013)

Mimar Sinan Yazıları (2013)

Yaşanası Kent (2013)

Mimar Nedir, Mimar Ne Yapar? (2013)

DERLEME:

Koca Sinan (1968)

İNCELEME KİTAPLARI:

Halk Yapı Sanatından Bir Örnek: Bodrum (1979, 1983, 1996, 2013)

Antalya Evleri (1980, 2005, 2013)

Babadağ Evleri (1987, 2005, 2013)

Şirinköy Evleri (1987, 2005, 2013)

Akşehir Evleri (1987, 2013)

Koruma Onarım (1992, 2001)

Kuşadası Evleri (1992, 2005, 2013)

Mimarca Mermer (1993, 2005)

Türkevi (1996, 2008, 2013, 2014)

Selçuklu Kervansarayları (1999)

Halk Yapı Sanatı (2001)

Kuşevleri (2003, 2004)

Saim Bugay (2005)

Karacasu Evleri (2008, 2013)

Kayaköy/Tersane (2008, 2013)

Şirince/Tirilye (2008, 2013)

Afrodisyas (2008)

Ayvalık (2009, 2013)

Manisa Evleri (2009, 2013)

Herkes İçin Kent (2009)

Cumartesi Buluşmaları (TMMOB Mimarlar Odası, 2010)

Güre (2013)

Füreya Koral ile Söyleşi (2013)

Azra Erhat Mektupları-1 (2013)

Afrodisyas (İngilizce, 2013, 2014)

Bir Yerli Olmak (2014)

Azra Erhat Mektupları-2 (2015)

Amerika Katlar Savaşı (2015)

Toz Ahşap Cam (2015)

Kültürümüzün Oylumları (2015)

Bir Yerli Olmak (2015)

Kıyılarımızı Yağmalayanlar (2015)

 

 

1976 yılından itibaren Kuzguncuk’un çehresini ve sosyal hayatını değiştiren faaliyetlerde bulundu.

20 Mart 2020 tarihinde vefat eden Cengiz Bektaş Nakkaştepe Mezarlığına defnedildi.

https://yemkitabevi.com/products/turk-evi?srsltid=AfmBOoo-Qon329dpXy3PiauxL0F65z64MQUw-HvVoqB34UW-1qrJa97h&variant=39408991371459' den alıntı yapılmıştır.